O projekcie
Wpływ kształtu systemu politycznego na jakość funkcjonowania instytucji państwa. Doświadczenia i perspektywy polskie i ukraińskie
Celem projektu jest uzyskanie wiedzy o faktycznym, obserwowalnym empirycznie wpływie polskich rozwiązań ustrojowych na funkcjonowanie instytucji państwa. Zakładamy, że istnieje zależność między tymi rozwiązaniami, które zostały przyjęte w wyniku procesów historycznych, zwieńczonych tzw. momentem konstytucyjnym, a późniejszą jakością funkcjonowania instytucji państwowych.
Analizujemy wpływ różnych elementów systemu i ich wiązek na funkcjonowanie państwa w perspektywie wieloletniej (a więc z uwzględnieniem wariancji w obrębie wskaźników) i na tej podstawie wskazać mocne i słabe strony polskiej konstrukcji ustrojowej. Badamy też, czy na podstawie polskich doświadczeń można projektować rozwiązania do zastosowania w odmiennym kontekście historycznym i społecznym, w szczególności w odniesieniu do odbudowy Ukrainy.
Naszym założeniem jest zbieżność interesów Ukrainy i Polski w kształtowaniu państwa ukraińskiego w okresie powojennej odbudowy. Wzmocnienie państwa ukraińskiego służy bowiem zapewnieniu bezpieczeństwa w regionie oraz pokojowej koegzystencji na kontynencie europejskim. Wyniki prowadzonych badań mogą być brane pod uwagę przy powojennej odbudowie instytucjonalnej tego kraju.
Uwzględniamy historyczne doświadczenia państwa polskiego po 1989 roku, zwłaszcza po uchwaleniu konstytucji z 1997 roku, oraz państwa ukraińskiego po 1991 roku. Analizujemy też kontekst historyczno-społeczny, którego wyróżnikiem w przypadku Polski jest proces akcesji i skutki członkostwa w Unii Europejskiej dla kształtowania systemu politycznego i funkcjonowania instytucji państwa. W przypadku Ukrainy kontekst historyczno-społeczny obejmuje zarówno proces transformacji i kształtowania tożsamości państwa ukraińskiego, jak i doświadczenie agresji ze strony Rosji, w tym zbrojnej napaści w roku 2022, oraz wyzwań związanych z powojenną odbudową instytucjonalną.
Polskie doświadczenia umożliwiają analizę wpływu różnych elementów systemu oraz ich wiązek na realne funkcjonowanie instytucji. W szczególności bogate perspektywy poznawcze oferuje okres ponad ćwierćwiecza obowiązywania Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 1997 roku. W tym okresie pojawiały się różne konfiguracje konkretnych realizacji elementów ustroju (w tym składu parlamentu i relacji między jego izbami, koabitacji rządu i prezydenta, działalności Trybunału Konstytucyjnego i innych konstytucyjnych organów państwa) oraz kilku obszarów krytycznych, związanych między innymi z sądownictwem czy z procesem legislacyjnym.
Nasz projekt będzie realizowany do 31.12.2026. Ze względu na swój zakres tematyczny wymaga on podejścia interdyscyplinarnego. Prowadzimy badania z perspektywy trzech dyscyplin naukowych: nauk socjologicznych (w szczególności socjologia prawa, socjologia polityki), nauk prawnych (w szczególności prawo konstytucyjne) oraz nauk o polityce i administracji (w szczególności system polityczny, proces legislacyjny, sprawność administracyjna państwa, polityki publiczne oparte na dowodach).
Wyniki badań kierujemy w pierwszym rzędzie do polskiego i międzynarodowego środowiska akademickiego w ramach dyscyplin nauki socjologiczne, nauki prawne i nauki o polityce i administracji. Adresatami wniosków z projektu są też twórcy i realizatorzy polskich polityk publicznych w obszarze administracji publicznej, polityki zagranicznej i współpracy z Unią Europejską oraz aktorzy polityczni w Ukrainie, projektujący kształt systemu politycznego w okresie powojennej odbudowy państwa.
W ramach projektu odbywają się seminaria naukowe oraz wizyty studyjne naukowców z Ukrainy w Polsce oraz polskich naukowców w Ukrainie. Zapoznajemy się z funkcjonowaniem instytucji państwowych w kraju goszczącym oraz nawiązujemy kontakty z szerszą społecznością akademicką partnerów.
W 2026 roku odbędzie się międzynarodowa konferencja na Uniwersytecie Warszawskim. Zaprezentujemy wyniki badań i poddamy je pod otwartą dyskusję w gronie najwybitniejszych naukowców z różnych krajów.
Uniwersytet Warszawski
Wydział Stosowanych Nauk Społecznych i Resocjalizacji
Instytut Profilaktyki Społecznej i Resocjalizacji
Kierownik projektu: dr hab. Agnieszka Dudzińska, ag.dudzinska@uw.edu.pl, 502-502-524